ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ

.

Άη- Λύπιος : Η καβαλκίνα των πανηγυριών

«Εσπέρα του Μαγιού
βολτάρει στο Ψήλωμα
αλύπιος δήθεν».
π.Παναγιώτης Καποδίστριας «Εσπέρα Μαγιού»

Πολύ περίεργος Άγιος, αυτός ο Άη Λύπιος! Πρώτα απ’ όλα δεν είναι ένας αλλά …έξι. Όντως, η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία μας έχει δύο Αγίους Αλυπίους που γιορτάζουν στις 27 Μαίου και άλλους τρεις, οι οποίοι αναφέρονται ως επίσκοποι, Βυζαντίου, Καισαρείας και Ταγάστης, και έναν τελευταίο, τον επί πενήντα έτη Κιονίτη ή στηλίτη, του οποίου η μνήμη είναι στις 26 Νοεμβρίου. Δεν υπάρχουν δε, βιογραφικά στοιχεία για τους δύο πρώτους, ενώ για τους άλλους τέσσερις βρίσκονται ελάχιστα.
Περισσότερα υπάρχουν για έναν άλλον Αλύπιο, που δεν είναι μεν άγιος της Εκκλησίας, αλλά της …Μουσικής. Πρόκειται για Αρχαίο Αρμονικό Συγγραφέα, κάτι σαν θεωρητικό της Μουσικής. Επονομάζεται Βάκχειος, έζησε τον 3ο ή τον 4ο μΧ. Αιώνα. Μέχρι τις μέρες μας κατάφερε να φτάσει μόνο το έργο του «Μουσική Εισαγωγή», που δημοσιεύτηκε τον 17ο αιώνα, από όπου αντλούνται πολλές πολύτιμες πληροφορίες για ένα θέμα που δεν ξέρουμε πολλά, τη μουσική γραφή των αρχαίων Ελλήνων.
Και υπάρχει και ένας μάλλον γνωστός Αλύπιος, που κατάγεται από την Αντιόχεια, έζησε περίπου την ίδια εποχή με τον μουσικό, υπήρξε επιστήθιος φίλος του Ιουλιανού του Παραβάτη, τοποτηρητής του στη Βρετανία, ποιητής και γεωγράφος, που, όπως κι ο φίλος του ο αυτοκράτορας ήθελε να επαναφέρει στο κράτος τους αρχαίους θεσμούς και την παλαιά θρησκεία, καταργώντας δηλαδή το χριστιανισμό. Μάλιστα ο Ιουλιανός του ανέθεσε την ανοικοδόμηση του ναού του Σολομώντα.
Λέτε οι δύο Αλύπιοι, ο αρχαιολάτρης πασίγνωστος μουσικός και ο επιφανής αρχαιολάτρης ποιητής να γνωρίζονταν μεταξύ τους; Καθόλου απίθανο. Αν δεν συνυπήρξαν στην ζωή, επειδή για τον μουσικό δεν είναι σίγουρο ότι δεν είναι προγενέστερος, λόγω ακριβώς της αρχαιολατρίας τους, ο ένας θα ήξερε την ύπαρξη του άλλου.
Ως γνωστόν ο Ιουλιανός απέτυχε και οι χριστιανοί τον έδιωξαν κακήν κακώς, όπως και τους οπαδούς του. Σίγουρα διώχθηκε και ο φίλος, συνεργάτης και ομοϊδεάτης τους Αλύπιος, κι επίσης ο άλλος Αλύπιος ως θεωρητικός της «ειδωλολατρικής» μουσικής και μουσικός ο ίδιος και μάλιστα με βακχικές δραστηριότητες, όπως μαρτυρεί το όνομά του και όπως επέβαλε η δουλειά του. Αν ο τελευταίος δεν ζούσε, θα διώχθηκαν οι ιδέες του, τα γραπτά του και οι οπαδοί του μουσικοί.
Εννοείται πως όλοι οι οπαδοί του Ιουλιανού, του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, των ξέφρενων βακχικών τελετών, του οράματος της κατάλυσης του κυρίαρχου πλέον Χριστιανισμού και της επαναφοράς του δωδεκάθεου, υπέκυψαν μόνο όσον αφορά στο σώμα τους. Και τι έγινε με το πνεύμα τους; Εκεί έκαναν ό,τι κάνουν οι πιστοί σε όλους τους λαούς, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας. Κρύπτονται και μεταλλάσσουν την πίστη τους, χωρίς να την απαρνούνται. Είναι γνωστό ότι όλες σχεδόν οι θρησκείες του κόσμου έχουν έναν σωτήρα να γεννιέται 25 Δεκεμβρίου και να νικά το θάνατο την ίδια ακριβώς κινητή ημερομηνία που γιορτάζουμε εμείς το Πάσχα. Όπως είναι γνωστό ότι οι λαοί της λατινικής Αμερικής, που αναγκάστηκαν να γίνουν χριστιανοί από τους ισπανούς κατακτητές, είναι σήμερα φανατικοί καθολικοί και συγχρόνως κάνουν όλα τα βουντού και τις τελετές των παγανιστών προγόνων τους. Κάποτε με την πάροδο του χρόνου τα πιο παράταιρα λατρευτικά στοιχεία βρίσκουν τρόπο κι ενσωματώνονται στην κυρίαρχη της εποχής θρησκεία.
Δεν αποκλείεται λοιπόν οι πολλοί Άγιοι Αλύπιοι, έξι έφτασαν μέχρι τις μέρες μας, δεν ξέρουμε πόσοι ήταν πριν από δεκαέξι αιώνες, να επινοήθηκαν ακριβώς για να δημιουργηθούν υπολανθάνοντα ιερά, αρχικά των αρχαιολατρών αντιχριστιανών και στη συνέχεια των αρχαιολατρών χριστιανών.
Γιατί μη μου πείτε πως το πανηγύρι του Αη-Λύπιου στην Ζάκυνθο δεν έχει ουσιαστικές διαφορές από τα υπόλοιπα χριστιανικά πανηγύρια του νησιού; Είναι σχεδόν ένα ξεφάντωμα κυρίως για το λαό, ό,τι ήταν οι Καβαλκίνες στα ζακυνθινά καρναβάλια. Μόνο που το πανηγύρι αυτό είναι μοναδικό. Ιδού πως το περιγράφει στα τέλη του 19ου αιώνα, στο χρονικό του ο Ανδρέας Γαήτας: «Εις την πανήγυριν ταύτην από πρωίας σενέρρεον οι τε πολίται και πλείστοι όσοι χωρικοί, διήρχοντο δε την ημέραν εν χοροίς και άσμασι και εστιάσει και ευθυμία υπό τα δένδρα, εντός των σπαρτών και επί των πέριξ λόφων». Δεν μοιάζει και πολύ αυτό το πανηγύρι, όχι μόνο με τα ζακυνθινά πανηγύρια της χώρας, αλλά και των χωριών του νησιού. Η ομοιότητα όμως της περιγραφής με μια περιγραφή αρχαίας βουκολικής βακχικής γιορτής με τη συνοδεία αυλού προς τιμήν της Αφροδίτης ή της Δήμητρας είναι εντυπωσιακή! Πόσο μάλλον που το κυρίαρχο μουσικό όργανο σε αυτό το πανηγύρι ήταν τα «Νιάκαρα», δηλαδή το κατά Λ.Χ.Ζώη «βυζαντινόν ανάκαρα, είδος αγροτικού αυλού, του οποίου τους ήχους συνοδεύει τύμπανον, ταμπούρλο, αμφότερα καλούμενα “Ταμπουρλονιάκαρο”».
Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε το γεγονός ότι κατά τον Ντ. Κονόμο «είναι άγνωστο ως τώρα πότε πρωτοχτίστηκε εκεί» ο ναός του Αη- Λύπιου, και να σημειώσουμε ότι το όνομα Αλύπιος δεν απαντάται ως βαφτιστικό χριστιανικό όνομα. Επιπλέον ότι υπήρξε πάντοτε ένα μικρό και ταπεινό εκκλησάκι, και ότι, σαν να έπρεπε να υποβαθμισθεί η παρουσία του, κτίστηκαν σχεδόν κολλητά του δύο εκκλησίες, η Αγία Κυριακή και η Αγία Δυνατή, λες και δεν υπήρχε άπλετος χώρος να κτιστούν στην ευρύτερη περιοχή του Καλυτέρου. Επιπλέον ο ναός του ΄Αη-Λύπιου έφτασε σε μας να γιορτάζει, όχι στη μνήμη κάποιου από τους Αγίους Αλυπίους, αλλά σε εκείνη του παρακειμένού του ναού του Αγίου Θωμά. Πράγματι υπήρχε εκεί «ο αρχαίος ναός του Αγίου Θωμά» και η ομώνυμη μονή, όπως καταθέτει ο Ζώης μετά από έρευνα στο προσεισμικό Αρχειοφυλακείο Ζακύνθου. Κι αυτό συνεχίστηκε και αφού το μοναστήρι του Αγίου Θωμά εξέλιπε. Και είναι περίεργο που μετά τόσους αιώνες παράδοσης το πανηγύρι κράτησε το όνομα «του Αη-Λύπιου», παρότι γίνεται στη μνήμη του Αποστόλου Θωμά. Ποιοι ίδρυσαν το μοναστήρι του Αγίου Θωμά κανείς δεν ξέρει, ούτε πώς έγινε και στο μοναστήρι κτίστηκε παρεκκλήσιο του όχι γνωστού Αγίου Αλυπίου, ούτε πώς καθιερώθηκε την Κυριακή του Θωμά να μην εορτάζει ο παρακείμενος ναός του, αλλά το παρεκκλήσιο του Άη-Λύπιου.
Κι αν αναρωτηθούμε τι απέγινε ο αισθησιασμός της αρχαίας βουκολικής γιορτής, θα τον βρούμε κι αυτόν μεταλλαγμένο. Γράφει ο Γαήτας «Κατά την πανήγυριν ταύτην οι έχοντες επιβήτορας ίππους τους έφερον εκεί και τους εξέθετον ίνα τους ίδωσι οι έχοντες φορβάδας και εκλέξωσιν προς τινα εξ αυτών ώφειλον να φέρωσι τη φορβάδα των, ίνα επιτύχωσι καλά πουλάρια».
Όσο για πώς το όνομα άλλαξε από «Αη-Αλύπιος» σε «Αη-Λύπιος» εδώ η απάντηση είναι εύκολη. Έκαναν χασμωδία τα τρία φωνήεντα στη σειρά, τα δύο μάλιστα όμοια, στο γκιούστο αυτί των ζακυνθινών. Έκοψαν λοιπόν το ένα και ηρέμησαν.

Γνωρίζω ότι η έλλειψη ιστορικών στοιχείων τροφοδοτεί την …ιστορική φαντασία. Όπως επίσης θεωρώ το φανταστικό εν πολλοίς ιστορικό αυτό ταξίδι γοητευτικό. Όχι μόνο ως προσπάθεια επανανάγνωσης της τοπικής ιστορίας, αλλά κι ως πρόταση προς τους ιστορικούς, τους επιστήμονες, όχι στους αυτοσχέδιους όπως εγώ, να κοιτάξουν κι αυτήν την πλευρά.
΄Όπως και να ‘χει όμως η ιστορική πραγματικότητα, είναι γεγονός ότι ο Άη-Λύπιος διασώθηκε, πέρα από την τοπική παράδοση, και στην ιστορία της Λογοτεχνίας μέσα από τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονυσίου Σολωμού. Και θυμάμαι, πριν από μερικά χρόνια, σε ένα Διεθνές Συνέδριο που διοργάνωναν στο Έτος Σολωμού το Υπουργείο Πολιτισμού και το Περιοδικό Περίπλους τη λαχτάρα που περίμεναν οι σύνεδροι από όλον τον κόσμο να τους πάμε στον Άη-Λύπιο, να δουν τον τόπο έμπνευσης του ποιητή. Κανείς δεν ξέρει γιατί επέλεξε ο Σολωμός αυτό το ταπεινό εκκλησάκι για να το διασώσει στο σημαντικότερο από τα έργα του. Ίσως επειδή ανήκε στην οικογένεια Λεονταράκη, ο σύγχρονός γόνος της οποίας αποτέλεσε την πηγή της δυστυχίας της ζωής του, αναγκάζοντάς τον να τρέχει τη μάνα του στα δικαστήρια. Ίσως να διαπίστωσε κι αυτός, όπως όλοι μας, τις παράξενες ιστορικές διαστάσεις της μικρής αυτής εκκλησίας.
Στη σημερινή εποχή της «ευημερίας», λοιπόν, φτάσαμε να προβληματιζόμαστε αν πρέπει να σωθεί ή όχι ο Άη- Λύπιος. Λες και θέλει και ρώτημα. Λες και δεν υπάρχουν οι πόροι. Άλλο δεν υπάρχει: Οι άνθρωποι. Οι ζακυνθινοί.

Το κείμενο αυτό του κ ΔΙΟΝΥΣΗ ΒΙΤΣΟΥ προέρχεται από την έκδοση¨στο ξωκλήσι του Αγίου Λύπιου¨ , Ζάκυνθος 2006

«Έτσι εγώ έφθασα στο κελλί του Αγίου Λύπιου παρηγορημένος από τες μυρωδίες του κάμπου, από τα γλυκότρεχα νερά και από τον αστρόβολον ουρανό, ο οποίος εφαινότουνα από πάνου από το κεφάλι μου μία Ανάστασι.»

Διονύσιος Σολωμός

Η γυναίκα της Ζάκυθος

.

.

.


































































.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



.



..



.



.



.



.



.



.



.



.



.

Ναυάγιο στον κόλπο του Ναυαρίνου

.

φωτο από το κινητό του vertzak, Ιανουάριος 2008

.

.

.

Μπάμπης Πυλαρινός, 2005, Το Μουσείο.

[...] Μεσάνυχτα. Η καμπάνα της Σαρακοστής…
- Αύριο θα πάμε στα κούλουμα.
Η Ζακυνθούλα ξύπνησε, σταυροκοπήθηκε και γύρισε πλευρό να κοιμηθεί. Κι ο ποιητής, που στάθηκε στην αγρύπνια του, την τραγούδησε έτσι:
.
Κοιμήσου ωραία μου Ζάκυνθο, με σκέπη σου το Κάστρο –
και όνειρα ολόγλυκα, χρυσά,
ας σου χαρίζει τ΄ αργυρό, το μεσουράνιο το άστρο
την ώρα που ο Βοριάς φυσά !…
.
ΝΤΙΝΟΣ ΚΟΝΟΜΟΣ, ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ, από το βιβλίο του Τση Ζάκυθος, 1983, σελ. 70.

.

Τσικνοπέμπτη

.

Οι αποκριάτικοι εορτασμοί ξεκινούν Τσικνοπέμπτη, και όλη η Ζάκυνθος ευωδιάζει… ψητούρα!

Ά όλα κι όλα: το καρναβάλι μας έχει ρίζες βενετσιάνικες, αλλά οι νεοζακυθινοί αρχίζουμε αλλά ελληνικά, με σουβλάκι, μπριζόλες, κοντοσούβλι και πατσέτες!

.

Ο vertzak αντιστάθηκε σθεναρά στο πρόσφατα μπασμένο στη Ζάκυνθο έθιμο του Τσικνίσματος και το βράδυ της περασμένης Πέμπτης έμεινε κλειδαμπαρωμένος στο σπίτι του αναπολώντας περασμένα μεγαλεία εκείνης της βραδιάς με χοροεσπερίδες στο ΚΑΖΙΝΟ.
Ο vertzak θα ήθελε να μείνει με την παιδική ζακυνθινή του πλάνη, πως η ημέρα πήρε το όνομά της από τις τσουκνίδες ( νομίζω οι παλαιοί την έλεγαν Τσουκνοπέμφτη) με τις οποίες τον κυνηγούσαν οι συμμαθητές του κάθε χρόνο εκείνο το πρωί και το τσούξιμο που του προκαλούσαν αν τον πετύχαιναν στα χεράκια του και όχι από την καθαρά ελληνική - ελληνικότατη λέξη τσίκνα.
.
Το σχέδιο που κοσμεί την ανάρτηση είναι του κ Νίκου Λυκούρεση. Ήταν το θέμα της αφίσσας μιας από τις Συναντήσεις Μεσαιωνικού και Λαϊκού Θεάτρου. Αποτυπώνει την προσεισμική πλατεία του Αγίου Μάρκου στη διάρκεια μιας φανταστικής παράστασης ζακυνθινού λαϊκού θεατρικού θιάσου, μιας Ομιλίας.

.

Η Καμάρα σήμερα

.

Το δεύτερο αυτοκίνητο (το μαύρο) που διασχίζει τον κόμβο, περνά πάνω από την ¨Καμάρα¨.

Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν σήμερα το απόγευμα.

Επιστολή αναγνώστη στον τοπικό τύπο της Ζακύνθου (Ιούνιος 2007) :

.

Σας παρακαλώ να επισκεφθείτε το σημείο που βρίσκεται το ενετικό γεφύρι (Η Καμάρα) του Αγίου Λαζάρου, προκειμένου να δείτε την καταστροφή του ενός από τα δύο πέτρινα στηθαία, της μοναδικής μαρτυρίας μέχρι χτες ότι εκεί κάτω υπάρχει ακόμη «η Καμάρα», στα πλαίσια του έργου για τη δημιουργία εκεί κυκλοφοριακού κόμβου.
Η σαφώς παράνομη σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο αυτή ενέργεια ολοκληρώνει το σχέδιο εξαφάνισης του μνημείου που ξεκίνησε μερικά χρόνια νωρίτερα.
Στην προσεισμική Ζάκυνθο, τη «Φλωρεντία της Ελλάδας» με τα τόσα μνημεία, η φωτογραφία από τη βενετσιάνικη «Καμάρα» του Αγίου Λαζάρου -κύρια είσοδος της πόλης και σημείο αναφοράς μέχρι τις μέρες μας - ήταν τυπωμένη σε καρτ ποστάλ! Στη σημερινή τουριστική Ζάκυνθο χώθηκε για να φαρδύνει ο δρόμος… χωρίς κέρδος για την κυκλοφορία αφού στη συνέχειά του οδηγεί σε στενά δρομάκια όπου όλα μπλοκάρουν.
Είναι ντροπή για την εποχή μας, τις τεχνικές δυνατότητες που μας δίνει, τον πολιτισμό και τη χώρα μας (Ευρωπαϊκό κράτος – Ευρωπαϊκά κονδύλια) να χρησιμοποιεί -εξαφανίζοντάς τα- πέτρινα γεφύρια του 16ου αιώνα για να εξυπηρετήσει σημερινές κυκλοφοριακές ανάγκες. Επί τέλους, οι εθνικοί και κοινοτικοί πόροι αξιοποιούνται και τα δημόσια έργα εκτελούνται με τους όρους ενός Ευρωπαϊκού κράτους ή μιας χώρας του τρίτου κόσμου;
Είναι κρίμα για κάθε σημείο του νησιού μας να ασχολούμαστε μόνο με το πώς θα περάσουν τα οχήματα, τα τουριστικά λεωφορεία και οι υδροφόρες, πως θα εξυπηρετηθούν τα αμέτρητα πλέον Ι.Χ. μας, τα φορτηγά και οι μπετονιέρες, πως θα λύσουμε το κυκλοφοριακό, πως θα φαρδύνουμε τους δρόμους. Εδώ είναι το Τζάντε και όχι καμιά μεγαλούπολη. Καλή η λύση των αναγκών της σύγχρονης ζωής αλλά εδώ κάποτε κάτι υπήρχε, κάτι που πάνω του θα χτίσουμε το αύριο.
Είναι ντροπή για τους Ζακυνθινούς, ιδίως τους «ανθρώπους του πνεύματος» η σιωπή, η ανοχή και η υποταγή στην κλίκα που ορίζει τις τύχες μας, κυβερνά και καταστρέφει εδώ και χρόνια τη Ζάκυνθο, το τοπίο και τα μνημεία της, το παρελθόν και συνάμα το μέλλον της. Έχουν υποχρέωση να αφήσουν για λίγο στην άκρη τις εργασίες τους και να αντιδράσουν. Το «ώχ αδερφέ δε γίνεται τίποτα» και η παραίτηση δεν τους ταιριάζουν.

.

Η Καμάρα

.


Ο don basilio μας γράφει από τη μακρινή Αγγλία:

Μέρα που ξημέρωσε ο Θεός εδώ. Ολικό ψύχος, πούσι παχύ όπου δε γλέπεις να περάσεις τα φανάρια, και στουπούλα αρεή.

Λοιπόν, ως attachments λάβε τη γέφυρα των στεναγμών σε δύο παραλλαγές, εκ των οποίων η επιχρωματισμένη δείχνει ακόμα καλύτερα το αλλλοτινό της μεγαλείο. Η αυτή με την επιγραφή ZANTE Le Pont de St. Lazare ΖΑΚΥΘΟΣ Η γέφυρα του Αγ. Λαζάρου είναι ενός Δ. Σαμάρα, χωρίς λοιπά στοιχεία. Επίσης αχρονολόγητη είναι η ασπρόμαυρη (σέπια) με επιγραφή ZANTE Port St Lazare Πύλη του Αγ. Λαζάρου ενός Demetrios M. Nomicos. Η ίδια φαίνεται πως υπάρχει και στις ψηφιοποιημένες συλλογές του ΕΛΙΑ, με επιγραφή ZANTE Pont St Lazare.

Αν ο Ζώης αναφέρει τίποτα για τους φωτογράφους (χλωμό το κόβω) ίσως προκύψει μια σχετική χρονολόγηση.

Αναμφίβολα οι φωτό είναι τραβηγμένες κάπου στα ξεκινήματα του 1900. Τώρα πριν το 1912 ή μετά, μόνο ένας πολύ παλαιός μπορεί να πει. Πάντως μία τουλάχιστον μπαλουστράδα (κιγκλίδωμα) φαίνεται να έχει καταπέσει ολότελα. Αλλά μεγάλες ζημίες γινήκανε και το 1893.

Από το αρχιτεκτονικό της ύφος η γέφυρα όπως τη γλέπουμε δεν μπορεί να προχρονολογηθεί της Προστασίας, αλλά ακόμα πιθανότερο είναι να είναι δωρεά της Ψωροκώσταινας. Εξ ου και το δημώδες, σαφώς ρωμιάνικης επινόησης και χρήσης -βέβαια οι Λαζαρόνοι (ναι, και αυτοί από τον Αη Λάζαρο) δε χαριζόντουνα σε όγοιον το ξεστόμιζε ... δημοσία:


"Γ... το Ντάντο το Λομπάρδο, όπου έκαμε το γιοφύρι και μπαίνουνε οι χωριάτες στη Χώρα".

Τώρα, νεότερο ξενεότερο μνημείο, είναι χάρμα οφθαλμών και αν και δεν συγκρίνεται με εκείνο τση Άρτας, είναι ατυχία όπου έχει καταπλακωθεί.

Εμπρός λοιπόν: όπως και ο παρισινός λαός δεν άφησε τη Βαστίλη και εμείς (δηλ. εσείς όπου ζήτε εκεί, εμείς οι άλλοι οι ξενιτεμένοι θα παραστεκόμαστε νοερά τύπου 'Νιόνιο βάρει και εγώ πλερώνω') οι ζακυθινοί να ξεσηκωθούμε να αποκαλυφθεί το γιοφύρι του Αγ. Λαζάρου.


Εβίβα και αδιάφορο

.